Dân tộc Tày – Đặc sắc văn hóa của người Tày

Cộng đồng dân tộc Tày cư trú ở vùng núi phía Bắc Việt Nam. Họ sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp lúa nước và trồng các loại cây công nghiệp như thuốc lá, hồi, chè. Cũng như nhiều dân tộc khác, người ta có tín ngưỡng Đa Thần. Thờ cúng và tin vào các thế lực siêu nhiên có tác động đến đời sống của con người.

Văn hóa người dân tộc Tày

Ngoài ra, người Tày còn có một nền văn nghệ cổ truyền phong phú. Bên cạnh các thể loại thơ, truyện cổ tích, còn có các làn điệu dân ca. Như hát ru con, hát đám cưới, hát then, hát lượn. Trong đời sống hiện đại, những nét văn hóa dân gian này vẫn được cộng đồng người Tày giữ và bảo lưu từ đời này sang đời khác.

Phụ nữ dân tộc Tày

Từ bao đời nay, người Tày ở Lạng Sơn vẫn lưu giữ được những phong tục và bản sắc văn hóa riêng của dân tộc mình. Trong đó không thể không về đến tục thờ chó Ma-hin. Trước cửa chính có gia đình đều đặt một con chó đá với tư thế khác nhau. Đó là nét đặc trưng rất dễ nhận thấy khi đặt chân vào bất kỳ vật lạ nào của người Tày Lạng Sơn. Với cộng đồng dân tộc này, chó đá tiếng Tày là Ma-hin có một ý nghĩa vô cùng quan trọng, và có ảnh hưởng sâu đậm đối với đời sống.

Theo phong tục Cổ truyền của người Tày, mỗi khi xây nhà mới thì người chủ gia đình sẽ đến nhà thầy cúng xem tuổi, chọn ngày tốt để đục đẽo và rước chó đá  về nhà. Những việc này được làm rất cẩn thận .Bởi người ta quan niệm rằng do đó trước cửa nhà để cai quản cõi âm, mỗi khi có tiếng chó sủa ma quỷ không dám lại gần để làm phải con người.  Đặc biệt, với những nhà có phong thủy xấu thì sự xuất hiện của chó đá lại càng cần thiết. Sau khi đã chọn được ngày tốt, chính người thầy ấy sẽ ra bờ suối tìm đá để đục đẽo chó đá. Tùy vào năm sinh, hướng nhà gia chủ bà thầy sẽ chọn trọng lượng bao nhiêu kilôgam, tư thế nằm hay ngồi của con chó đá.

Chính bởi niềm Tin tuyệt đối vào vai trò giữ yên cửa nhà và Con Chó Đá,  mà người ta rất coi trọng chó đá Ma-hin. Vào các ngày rằm và mùng 1 hàng tháng, ngày trọng đại của gia đình cho ta cũng được chủ quan tâm đặc biệt.  Chỉ một nén hương thôi nhưng trong đó đã chứa đựng biết bao tình cảm của người dân tộc Tày  với chó đá.Đặc biệt, vào dịp tết cho nó cũng được thực hiện những người rất trang trọng. trong ngày Tất niên người chúng ta sẽ đi lấy lá bưởi để tắm cho chó đá nhà mình. Với ý nghĩa, sau một năm lao động vất vả sẽ được tắm rửa thơm tho để chào đón năm mới. Lá bưởi hái về, sẽ được đun sôi để nguội rồi mới tắm cho chó đá Ma-hin .

Theo quan niệm của người Tày,  lá bưởi có tác dụng trừ tà ,loại bỏ vận đen.  Vì thế, dùng lá bưởi tắm cho chó đá người Tày hi vọng rằng sẽ giúp được nhiều may mắn, tài lộc về nhà.Sau khi đã tắm rửa sạch sẽ, chó đá sẽ được gia chủ quan cho một chiếc khăn đỏ quanh cổ. Có lẽ quàng một chiếc khăn cũng như mặc một chiếc áo mới cho chó đá, trong một sự tôn vinh của người  Tày. Tỏ lòng biết ơn, nó đã đem lại sự may mắn cho gia đình trong năm qua.

Đối với dân tộc quanh năm sống giữa núi rừng, thì niềm tin của họ vào các lĩnh vực là rất lớn. Và người dân tộc Tày ở Lạng Sơn đã lấy niềm tin chân thành về điểm này mặt chó đá mang lại để làm đòn bẩy tinh thần cho dân tộc mình.

Tín ngưỡng thờ chó đá chỉ thấy xác ở một số vùng miền, chứ không quá phổ biết trong đời sống của người Việt Nam. Dạo Qua phố Nghi Tàm, có thể dậy khá nhiều cho đã được bày bán trước cửa những cửa hàng bán đồ cổ, và giả của. Loại chó đá này được đục đẽo tự nhiên  nên mang lại cảm giác gần gũi thân thuộc của làng quê năm xưa.  Những gia đình giàu có, chôn cho nó dễ canh giữ nhà và thể hiện sự quyền uy, phú quý của gia chủ. Nhà phong thủy, chôn chó đá để thay đổi dương cơ, âm phần tránh được những điều hòa do thời tiết xấu  gây ra. Còn dân gian ,chân chó đá để  xua đuổi tà ma. Có thể thấy rằng, tín ngưỡng thờ chó đá đã có từ rất lâu và cho đến nay vẫn còn được gìn giữ trong văn hóa của người Việt nói chung và người Tày nói riêng. rất khó để chứng minh sự mầu nhiệm của tín ngưỡng ngày. nhưng chắc chắn rằng khi có niềm tin, con người sẽ cảm thấy yên tâm và cuộc sống tốt đẹp hơn. Và đây chính là giá trị đích thực của tục thờ chó đá trong tâm thức của dân tộc Tày.

Hát Ieu trong văn hóa người Tày

Trong kho tàng văn hóa của dân tộc Tày, thì hát ca dao giao duyên luôn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa tinh thần đặc sắc. Trong vô vàn những làn điệu dân ca giao duyên của các chàng trai cô gái tày,  phải kể đến hát “Ieu” –  một hình thức giao duyên khá đặc sắc của dân tộc Tày. Đây là thể loại hát dân ca chỉ dành cho người chưa vợ  và chưa có chồng. Tuy nhiên vì sức hấp dẫn của loại hình dân ca này, những người có vợ có chồng thậm chí là những người lớn tuổi đều có thể hát. Hát Ieu là hình thức đối đáp của một nam một nữ, hoặc một tốp nam nữ tình cờ gặp nhau, ở lễ hội, ở chợ, hay tình cờ trên đường đi làm nương rẫy. Hát ieu  không chỉ là thức sinh hoạt văn hóa, mà còn là chức năng trao đổi tình cảm lứa đôi và là một nét đẹp trong phong tục tập quán của người Tày.Bởi vậy hat ieu  còn được ví von như làn điệu quan họ giao duyên của người Tày. Hát ieu  có nhiều làn điệu khác với những làn điệu hát khác của người Tày,  từ nội dung đến  trình tự bài hát, những cách thức tổ chức. Ví dụ hát Then là dân ca được truyền từ xưa,  lời bài hát đều đã theo khuôn mẫu nhất định.  Còn ieu  là lời hát đối đáp chỉ xuất hiện theo sự ngẫu hứng,  một bên ra lời hát còn bên kia phải hát đối đáp lại sao cho hợp lý và thuyết phục. Sao vậy,  Ở hát ieu  biên độ sáng tạo,  những khẩu rộng rãi hơn so với các thời đại khác.  người tham gia hát  phải thật thông minh, nhanh nhạy và có tài ứng biến. Hát Ieu  giao duyên,  còn gắn kết nhiều cặp trai gái nên nghĩa vợ chồng.  Và có lúc,  hát ieu  còn thay lời muốn nói để bày tỏ tâm trạng nỗi lòng của mình. Có những lúc, hát ieu diễn ra tại nhà sàn những lúc có khách đến chơi. 5 loại hát ieu được xem như các cung bậc trong nghệ thuật của người Tày